Parafia Ewangelicko-Augsburska w Mikołowie

---

Historia

Historia ewangelickiego kościoła w Mikołowie sięga 1580 roku, kiedy to została ustanowiona pierwsza parafia luterańska. Już po dwunastu latach, baron pszczyński, Abraham Promnic, wprowadził Pszczyński Porządek Kościelny w 1592 roku. W tym okresie nabożeństwa w kościołach św. Wojciecha oraz św. Mikołaja odprawiane były zgodnie z nauczaniem luterańskim, a sama liturgia odbywała się według zasad ustalonych przez ks. dra Marcina Lutra.

Rok 1628 przyniósł zmiany na Śląsku, związane z wprowadzeniem kontrreformacji, co zmusiło proboszcza Marcina Fröhlicha do przeniesienia się do Warszowic. Kościół św. Wojciecha był zamknięty przez dwa lata, podczas gdy ewangelicy aż do 1654 roku korzystali z nabożeństw w kościele św. Mikołaja, który był także miejscem pochówku. W tym roku Restytucyjna Komisja Cesarska przejęła klucze do kościołów, przekazując je katolickim proboszczom. Nabożeństwa odbywały się wówczas w sekrecie w lasach w Gostyni oraz w Wyrach, i na Równicy w Ustroniu, przy wsparciu Biblii, postyli, kancjonału oraz wędrownych kaznodziei.

Po 79 latach prześladowań, podobnie jak nawiązano zakazem budowy nowych świątyń, Ugoda Altransztacka z 1707 roku otworzyła możliwość budowy sześciu kościołów ewangelickich na Śląsku. Najbliższy z nich, kościół Jezusowy w Cieszynie, znajdował się w odległości 60 km od Mikołowa. W 1742 roku, po podziale Śląska, w wyniku panowania pruskiego, zaczęły powstawać nowe świątynie ewangelickie, między innymi Pszczyna w 1746 roku, Golasowice w 1767 oraz Rybnik w 1796 roku.

W 1818 roku, z atutem pszczyńskiego księcia Henryka, proboszczowie z Pszczyny uzyskali zgodę na organizowanie nabożeństw w Mikołowie. Zorganizowano je w wynajętej sali u katolika, aptekarza Karola Breitkopfa. W 1841 roku apteka ta przeszła w ręce ewangelika Roberta Jungfera z Kołobrzegu. Dnia 8 października 1854 roku, Mikołów doczekał się nowej, samodzielnej parii ewangelickiej, na czele której stanął ks. August Zernecke, z Kargowej w Poznańskiem. W 1855 roku, na wzgórzu blisko miejsca niegdyś zajmowanego przez kościół św. Mikołaja, kupiono działkę pod nową świątynię oraz plebanię i cmentarz. Finanse na budowę pochodziły głównie od Śląskiego Stowarzyszenia Gustawa Adolfa oraz księcia Jana Henryka XI.

W latach 1860-1861 trwała budowa nowego kościoła, który został poświęcony 29 października przez generalnego superintendentu, ks. dr. Hahna. Ten kościół nazwano imieniem świętego Jana. W tym samym roku zakupiono także pole za kościołem, które stało się nowym cmentarzem. W 1853 roku otworzono pierwszy ewangelicki szkołę, a w 1871 roku rozpoczęto budowę plebanii. W 1900 roku poświęcono kaplicę cmentarną. Ważne wydarzenia następnych lat to między innymi renowacja kościoła w 1908 roku, powiększenie cmentarza w 1909 oraz nabycie domu parafialnego w 1918 roku.

W 1932 roku proboszczem został ks. Gustaw Adolf Leder, ceniony mikołowski duchowny. II wojna światowa zadała ogromny cios parafii – kościół został poważnie uszkodzony, a wielu wiernych zginęło lub zostało zmuszonych do emigracji. W lipcu 1945 roku do parafii przybył ks. Jan Karpecki z Zaolzia, ratując około 400 parafian przed deportacją do Niemiec. Po wojnie pierwsza liturgia miała miejsce 15 lipca 1945 roku w jeszcze zniszczonym kościele, który został odnowiony i poświęcony 29 września 1946 roku. Odzyskano również probostwo utracone na rzecz Wojskowej Komendy Rejonowej, a w 1952 roku ks. Karpecki został wybrany na proboszcza.

W 1962 roku kościół przeszedł renowację. Nowym proboszczem po odejściu ks. Karpeckiego na emeryturę w 1978 roku został ks. Jan Gross. W latach 80. przeprowadzono wiele inwestycji, w tym pokrycie wieży kościelnej blachą miedzianą oraz wprowadzenie centralnego ogrzewania. Regularnie konserwowano organy świątyni, a dom parafialny przeszedł generalny remont. W 1983 roku powstała stacja kaznodziejska w Tychach, przekształcona do filiału, gdzie w przyniesionym z Dzięgielowa baraku urządzono kaplicę. W 1987 roku poświęcono kamień węgielny pod nowy kościół a 25 września 1995 roku miało miejsce poświęcenie nowego kościoła ap. Piotra i Pawła. W 2000 roku parafia liczyła 590 wiernych, a w 2001 roku kościół św. Jana przeszedł renowację elewacji zewnętrznej i inne naprawy. W 2004 roku nowym proboszczem został ks. Kornel Undas.

Kościół

Kościół został wzniesiony w latach 1860–1861, przyjmując charakterystyczny dla epoki styl neogotycki.

Organami w tym obiekcie zajmował się Carl Volkmann z Gliwic, który stworzył instrument składający się z 16 głosów, dwóch manuałów oraz pedału.

W neogotyckim ołtarzu można podziwiać obraz Jezusa, zainspirowany fragmentem z Ewangelii świętego Jana 18,4, w którym pada pytanie: „Kogo szukacie?”. Dzieło to namalował berliński malarz Radtkeg.

W tej samej stylistyce wykonane są również chrzcielnica i ambona.

Na ambonie, obok płaskorzeźb Marcina Lutra oraz Filipa Melanchtona, umieszczono również wizerunki Ulricha Zwingliego, Jana Kalwina oraz Mikołaja Zinzendorfa z Herrnhut.

Być może dziełem prof. Augusta Karola Kissa, byłego parafianina i rzeźbiarza, jest odlew głowy Chrystusa Pana, umieszczony nad głównym wejściem do świątyni.

Działalność parafii

W parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Mikołowie odbywa się wiele różnych form aktywności, które mają na celu zarówno duchowy rozwój członków wspólnoty, jak i integrację parafian.

• Co tydzień, w każdą niedzielę oraz w święta, nabożeństwa rozpoczynają się o godzinie 9:00, zazwyczaj są one połączone z spowiedzią i Sakramentem Ołtarza.
• W ciągu tygodnia nabożeństwa odbywają się zgodnie z ogłoszeniami, najczęściej o godzinie 17:00.
• Dla najmłodszych, podczas niedzielnych nabożeństw, organizowana jest tzw. „szkółka niedzielna”, która dedykowana jest dzieciom od 5 roku życia do V klasy.
• W ciągu roku funkcjonuje również chór parafialny, który prowadzi organista Henryk Plinta, a próby odbywają się we wtorki o godzinie 17:00.
• W sali parafialnej prowadzone są również lekcje nauczania kościelnego dla wszystkich klas szkół i szczebli.
• Młodzież parafialna spotyka się w soboty o godzinie 17:00, gdzie organizowane są zebrania młodzieżowe.

Te różnorodne formy działalności parafialnej przyczyniają się do bogatego życia duchowego i społecznego wspólnoty, angażując zarówno dzieci, młodzież, jak i dorosłych w aktywne uczestnictwo w życiu kościelnym.

Proboszczowie parafii

Historia proboszczów parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Mikołowie jest niezwykle bogata i sięga wielu stuleci wstecz. W latach 1580–1628 funkcję tę pełnili:

• ks. Marcin Szymbarski: 1580–1588,
• ks. Więczysław Jakubowicz: 1588–1592,
• ks. Marcin Maleński (znany także jako Maleński): 1593–1618,
• ks. Marcin Frőhlich: 1619–1628.

W okresie od 1662 do 1853, proboszczowie byli zazwyczaj związani z Pszczyną lub innymi pobliskimi miejscowościami. Od roku 1854, w parafii miały miejsce następujące zmiany liderów:

• ks. Fryderyk August Zernecke: 1854–1865,
• ks. Wilhelm Lemon: 1865–1906,
• ks. Reinhold Tondock: 1907–1932,
• ks. Gustaw Adolf Leder: 1932–1937,
• ks. Gustaw Broda: 1937–1939,
• ks. Herbert Fryderyk Rutz: 1937–1945,
• ks. Jan Karpecki: 1945–1978,
• ks. Jan Gross: 1978–2004,
• ks. Kornel Undas: od 2004.

Na każdą z tych postaci wpływ miały nie tylko wymagania duchowe, ale również potrzebne do kierowania wspólnotą w zmieniających się warunkach historycznych.

---

Oceń: Parafia Ewangelicko-Augsburska w Mikołowie

---