Śląski Ogród Botaniczny – Związek Stowarzyszeń

---

Członkowie zwyczajni Śląskiego Ogrodu Botanicznego – Związku Stowarzyszeń

W skład zwyczajnych członków Śląskiego Ogrodu Botanicznego – Związku Stowarzyszeń wchodzą różnorodne podmioty oraz organizacje, które odgrywają istotną rolę w kształtowaniu tego wyjątkowego miejsca. Oto lista członków:

• województwo Śląskie,
• Polska Akademia Nauk,
• Uniwersytet Śląski w Katowicach,
• powiat mikołowski,
• gmina Mikołów,
• gmina Radzionków,
• gmina Racibórz,
• gmina Jaworzno,
• gmina Lyski,
• Towarzystwo Przyjaciół Śląskiego Ogrodu Botanicznego,
• Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej,
• Stowarzyszenie Wspólnota,
• Stowarzyszenie Golf Park Mikołów.

Władze Śląskiego Ogrodu Botanicznego – Związku Stowarzyszeń

Zarząd

W skład zarządu kadencji 2023-2026 wchodzą:

• prezes – dr Gabriel Tobor,
• I wiceprezes – dr Stanisław Piechula,
• II wiceprezes – dr hab. Damian Absalon, prof. UŚ,
• członek zarządu – mgr inż. Eugeniusz Wycisło,
• członek zarządu – mgr Remigiusz Kuś.

Natomiast w kadencji 2019-2022 zarząd przedstawiał się następująco:

• prezes – dr Stanisław Piechula,
• I wiceprezes – dr Gabriel Tobor,
• II wiceprezes – prof. Wiesław Włoch,
• członek zarządu – mgr inż. Eugeniusz Wycisło,
• członek zarządu – mgr Remigiusz Kuś.

Komisja Rewizyjna

W kadencji 2023-2026 w skład komisji rewizyjnej wchodzą:

• przewodnicząca – Grażyna Nazar,
• sekretarz – Karina Tytko,
• członek komisji – Grzegorz Gryt.

W kadencji 2019-2022 komisję rewizyjną tworzyli:

• przewodnicząca – Grażyna Nazar,
• sekretarz – Karina Tytko,
• członek komisji – dr Jan Duda.

Jednostki organizacyjne Śląskiego Ogrodu Botanicznego – Związku Stowarzyszeń

Śląski Ogród Botaniczny – Związek Stowarzyszeń składa się z dwóch kluczowych jednostek organizacyjnych.

Pierwsza to Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie, którego działalność rozpoczęła się w 2006 roku na podstawie zezwolenia wydanego przez Ministra Środowiska oraz Statutu ZS-ŚOB. Druga jednostka, zlokalizowana w Radzionkowie, działa od 2010 roku, na mocy uchwały podjętej przez Walne Zgromadzenie Członków ZS-ŚOB, zgodnie z zezwoleniem Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Lokalizacje

Obie jednostki Śląskiego Ogrodu Botanicznego znajdują się w województwie śląskim: jedna w Mikołowie, a druga w Radzionkowie. Powiązania komunikacyjne oraz rozbudowana sieć dróg umożliwiają dogodny dostęp do obu tych obiektów z najdalszych części Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie

Ogród ten zajmuje przestrzeń o powierzchni 120 ha, wcześniej należącą do jednostki wojskowej, zajmującej się rakietami. Na terenie zachowały się elementy dawnej architektury wojskowej, takie jak bunkry czy centrum dowodzenia, które zostały przekształcone i zaadoptowane na potrzeby nowego ogrodu. Wprowadzono również punkt widokowy, oferujący piękne widoki. Ogrod ten co roku organizuje cykl imprez plenerowych związanych z przyrodą i ekologią, pod nazwą „Śląski Kalendarz Ekologiczny”, w czasie których odbywają się warsztaty, koncerty i wykłady, inspirowane międzynarodowymi świętami, takimi jak Dzień Ziemi czy Dzień Drzewa.

Ogród dzieli się na trzy części, których kolory nawiązują do logotypu Ogrodu: Ogród Czerwony, Ogród Żółty i Ogród Zielony, a ich estetyka charakteryzuje się liściastymi barwami: żółtą, czerwoną oraz zieloną.

Ogród Żółty

Ogród Żółty rozciąga się na 21 ha na wzniesieniu Sośniej Góry, osiągając wysokość 329 m n.p.m. Do końca lat 90. XX wieku stacjonował tam 73. dywizjon rakietowy Wojska Polskiego. Od 2012 roku Ogród Żółty pełni funkcję zaplecza administracyjnego Śląskiego Ogrodu Botanicznego i obejmuje wyposażenie, takie jak sala konferencyjna, laboratorium badawcze oraz bank nasion. To właśnie tutaj odbywają się główne wydarzenia naukowe i edukacyjne.

W Ogródku Żółtym znajduje się 14-metrowa wieża widokowa, z której roztacza się panorama Górnego Śląska oraz Beskidów. Atrakcje tej części obejmują również plac zabaw oraz punkty gastronomiczne, nie wspominając o licznych ścieżkach spacerowych.

Ścieżka edukacyjna to tras dydaktyczno-przyrodnicza, która prowadzi przez tereny leśne, zakrzewienia, łąki oraz pola. Jest ona zaprojektowana w sposób uwzględniający duże bogactwo bioróżnorodności i łączy Ogród Żółty z Czerwonym, posiadając 22 tablice edukacyjne i 5 gier terenowych dla odwiedzających.

Ogród Czerwony

Ogród Czerwony to tradycyjny botanik, który zajmuje powierzchnię 20 ha i ma na celu ochronę roślin ex situ. Znajdują się tutaj różnorodne kolekcje, w tym roślin ozdobnych, takich jak trawy ozdobne, rośliny wodne, a także kolekcje uprawne oraz tradycyjnych odmian drzew owocowych.

Ogród Zielony

Ogród Zielony koncentruje się na zbiorowiskach roślinnych specyficznych dla Wyżyny Śląskiej. Znajdują się tu ścieżki piesze oraz bogate kolekcje siedliskowe, a także pole golfowe, które powstało w czynie społecznym, uruchomione w 2021 roku. Całość wurde zaplanowana tak, aby harmonijnie współistnieć z otoczeniem przyrodniczym, w tym z istniejącymi ekosystemami.

Warto podkreślić, że pole golfowe to projekt, który realizowany był od 2015 roku, a jego struktura uwzględnia naturalne elementy terenu jak stawy i drzewa.

Śląski Ogród Botaniczny w Radzionkowie

Ten ogród, położony na terenie Księżej Góry, jest siedliskowym ogrodem botanicznym, którego obszar wynosi 16 ha. Większość tej przestrzeni wypełniają kolekcje oparte na naturalnej roślinności tego regionu, skupiające się na ekosystemach leśnych, zaroślowych oraz wodno-błotnych, z dodatkiem ciepłolubnych gatunków.

Ogród powstał na terenach, gdzie wcześniej prowadziła działalność górnicza. Pozostałością po tej działalności są w darze specyficzne formy terenu, takie jak warpie oraz pingi, które są miejscami zagłębień. W Radzionkowie zbiory dzielą się na trzy kategorie: zachowawcze, ozdobne i siedliskowe. Do tych ostatnich zalicza się ekosystemy, które są bardzo rzadkie ze względu na zmniejszenie ekstensywnego użytkowania przez ludzi.

Wśród ruchomych form tutejszych zbiorów możemy podziwiać kolekcję róż, różaneczników oraz roślin miododajnych, co czyni to miejsce szczególnym w skali regionu.

Funkcje Śląskiego Ogrodu Botanicznego

Ogród nauki (funkcja naukowo-badawcza)

W obrębie głównego celu, jakim jest ochrona różnorodności biologicznej, Śląski Ogród Botaniczny stawia sobie konkretne priorytety, które obejmują:

• utworzenie jak najszerszej gamy siedlisk,
• wprowadzenie bogatego wachlarza roślin,
• zachowanie zdolności populacji roślin do rozmnażania płciowego.

Ogród intensywnie realizuje działania badawcze. W tej dziedzinie można wyróżnić kilka kluczowych aktywności:

• analiza przyczyn spadku różnorodności biologicznej,
• zbieranie i gromadzenie danych dotyczących środowiska,
• modelowanie modyfikacji środowiskowych,
• opracowywanie nowoczesnych aplikacji.

Nad całością badań czuwa Rada Naukowa, zapewniająca merytoryczny nadzór nad prowadzonymi projektami. Od 15 listopada 2016 roku, Śląski Ogród Botaniczny znajduje się w rejestrze systemu POL-on, jako jednostka naukowa, zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. 2010 nr 96 poz. 615). Przy Ogrodzie funkcjonuje Laboratorium Anatomii Roślin, które zostało powołane przez Polską Akademię Nauk Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie. Eksperymenty w laboratorium koncentrują się głównie na wzroście promieniowym, analizując takie aspekty jak działanie kambium oraz procesy wzrostowe drzew.

Ogród kształcenia (funkcja edukacyjna i popularyzatorska)

Podstawowe cele działalności Ogrodu obejmują:

• angażowanie dzieci, młodzieży oraz innych osób zafascynowanych ochroną przyrody,
• organizację warsztatów, gier terenowych i pokazów, prowadzonych przez najlepszych fachowców w danej dziedzinie,
• oferowanie edukacji, która stanowi alternatywę lub uzupełnienie dla konwencjonalnej edukacji szkolnej.

Programy edukacyjne, które są realizowane w Ogrodzie, są autorskim projektem. W ciągłej współpracy z Ogrodem uczestniczy grupa kilkunastu edukatorów w różnych przedziałach wiekowych. Wśród nich znajdują się biolodzy, geografowie, ekolodzy, leśnicy, jak również studenci i doktoranci kierunków związanych z edukacją, takich jak wczesnoszkolna, przedszkolna oraz socjalno-opiekuńcza. W gronie edukatorów aktywnie działają także pasjonaci przyrody, przyczyniając się do rozwoju oferty edukacyjnej.

Ogród kolekcji (funkcja konserwatorska)

Pracownie Kolekcji Roślin Ozdobnych, Kolekcji Naukowych i Zachowawczych oraz Kolekcji Siedliskowych realizują jedno z kluczowych zadań statutowych Śląskiego Ogrodu Botanicznego. Działania te prowadzone są zgodnie z Decyzją Ministra Środowiska z 7 lutego 2006 r. oraz Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska z 14 października 2010 r., które określają m.in. zasady uprawy wybranych gatunków roślin oraz ochrony różnorodności biologicznej.

Ogród kultury i sportu (funkcja rekreacyjna i estetyczna)

Śląski Ogród Botaniczny otwiera swoje tereny na różnorodne działania kulturalne, takie jak plenerowe wydarzenia artystyczne, wystawy, festyny rodzinne oraz koncerty. W projekcie współpracy Ogrod przypuszcza instytucje i organizacje oraz osoby prywatne aktywnie działające w obszarze kultury. Celem działalności Ogrodu jest realizacja różnorodnych projektów, które łączą misję Śląskiego Ogrodu Botanicznego z szerokim zakresem inicjatyw kulturalnych.

Historia

Idea stworzenia ogrodu botanicznego na Śląsku narodziła się bardzo dawno temu, co znalazło odzwierciedlenie w licznych próbach wyznaczania lokalizacji dla takiej instytucji. Interesującymi miejscami rozważanymi do tej pory były m.in. Park Śląski w Chorzowie (wówczas Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku), Las Pszczelnik w Siemianowicach Śląskich, Muchowiec w Katowicach, Dolina Pięciu Stawów, Park w Świerklańcu oraz Lasy Panewnickie. W 1996 roku zespół biologów z Uniwersytetu Śląskiego przeprowadził szczegółową inwentaryzację przyrodniczą na obszarze Mokrego, która ujawniła zachowane tam unikalne elementy środowiska naturalnego.

W 2003 roku, dokładnie 23 maja, zainicjowano powstanie Związku Stowarzyszeń – Śląski Ogród Botaniczny, który stał się kluczowym podmiotem prawnym w budowie ogrodu. W jego skład weszły różnorodne instytucje, takie jak Województwo Śląskie, powiat mikołowski, miasto Mikołów, miasto Racibórz, Uniwersytet Śląski, Polska Akademia Nauk oraz kilka stowarzyszeń regionalnych. W 2006 roku Śląski Ogród Botaniczny uzyskał od Ministra Środowiska aprobatę na utworzenie i zarządzanie ogrodem botanicznym w Mikołowie, a w 2009 roku podpisano porozumienie z Gminą Radzionków na stworzenie drugiej jednostki organizacyjnej w Księżej Górze.

W roku 2010, Śląski Ogród Botaniczny uzyskał od Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska zgodę na działalność ogrodu w Radzionkowie. Rozpoczęto prace nad kolekcją napiaskowych muraw ciepłolubnych, a w 2013 roku stworzono kolekcję łąk oraz wrzosowisk. W tym okresie rozpoczęto też gromadzenie kolekcji dendrologicznej, sadowniczej oraz roślin ozdobnych, a także budowę Regionalnej Stacji Edukacji Ekologicznej. Prace zakończono w listopadzie 2014 roku, a działalność Ogród w Radzionkowie rozpoczął w maju 2015. W realizacji Śląskiego Ogrodu Botanicznego brali udział wybitni naukowcy i profesorowie, jak prof. Wiesław Włoch, prof. Jerzy Puchalski czy prof. Tadeusz Chojnacki.

Kalendarium

• 1997 – powstanie Towarzystwa na rzecz Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego (obecnie Towarzystwa Przyjaciół Śląskiego Ogrodu Botanicznego), które miało na celu utworzenie ogrodu, a tworzyli je przedstawiciele nauki, władze samorządowe i mieszkańcy Mikołowa,
• 1998 (luty) – powołanie Pracowni Zachowania Bioróżnorodności Śląska przy Ogrodzie Botanicznym przez Polską Akademię Nauk, w wyniku działań ówczesnego dyrektora prof. Jerzego Puchalskiego,
• 1998 (grudzień) – utworzenie Pracowni Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego przy Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego,
• 1999 – uchwała Rady Miasta Mikołowa o utworzeniu zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Śląska Strefa Krajobrazowo-Rekreacyjna”,
• 2000 – zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszarów przeznaczonych pod ogród botaniczny w sołectwie Mokre,
• 2003 (26 maja) – rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym Związku Stowarzyszeń – Śląski Ogród Botaniczny (ŚOB),
• 2006 (luty) – zgoda Ministra Środowiska na prowadzenie Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie,
• 2010 (październik) – zgoda Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska na prowadzenie ogrodu w Radzionkowie,
• 2009–2011 – powstanie Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej w Mikołowie wraz z terenami rekreacyjnymi,
• 2012 (maj) – oficjalne otwarcie Centrum Edukacji w Śląskim Ogrodzie Botanicznym,
• 2013–2014 – stworzenie Centrum Edukacji Ekologicznej Dzieci i nowych części ogrodu, w tym ogrodów tarasowych i renesansowych,
• 2015 – otwarcie nowej części ogrodu (Ogród Czerwony) oraz oficjalne otwarcie Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Radzionkowie,
• 2021 (czerwiec) – otwarcie nowej części ogrodu z polem golfowym (Ogród Zielony),
• 2023 – utworzenie pieszo-rowerowej ścieżki w ramach projektu „Mikołów dla Klimatu”, łączącej sołectwa Mokre i Bujaków.

---

Oceń: Śląski Ogród Botaniczny – Związek Stowarzyszeń

---