Nowy cmentarz żydowski w Mikołowie

Najstarszy znany nagrobek na tym terenie pochodzi z 1726 roku i jest poświęcony Chaimowi, synowi Judy Lejba. W 1828 roku nekropolia uległa powiększeniu, a jej teren był miejscem spoczynku zarówno Żydów z Mikołowa, jak i wyznawców judaizmu z sąsiednich miejscowości, takich jak Pszczyna i Żory. W okresie międzywojennym przy głównym wejściu znajdował się dom przedpogrzebowy, a całość otaczał solidny mur ceglano-kamienny.

W trakcie drugiej wojny światowej cmentarz przetrwał niemal bez uszczerbku. Jednak w styczniu 1945 roku stał się tragicznym świadkiem tzw. Marszu śmierci z KL Auschwitz-Birkenau, podczas którego więźniowie, wielu z nich umarłych z głodu i wycieńczenia lub zastrzelonych przez strażników, zostali pochowani na tym cmentarzu. Szacuje się, że liczba zmarłych wynosiła od 50 do około 160 osób. Dodatkowo, z wschodniej strony cmentarza Niemcy dokonali egzekucji 14 więźniów, prawdopodobnie członków ruchu oporu, przywiezionych z Katowic, których ciała również znalazły tu spoczynek.

Po zakończeniu wojny nekropolia została zamknięta i zaczęła ulegać zniszczeniu. Grobi z nagrobków zaczęto kradnąć, a macewy przewracano i łamano. Wiele nagrobków mogło być demontowanych na materiał do pobliskiego zakładu kamieniarskiego, a inne okradane były z wartościowych kamieni. Obecność rodziny romskiej, która mieszkała w dawnym domu grabarza, a która regularnie gromadziła się na terenie cmentarza, pogłębiała problemy związane z dewastacją.

W latach 50-tych XX wieku część tej nekropolii została wydzielona na fragment, gdzie postawiono pomnik upamiętniający ofiary „Marszów śmierci”, a ta część cmentarza pozostawała w lepszym stanie. W 1973 roku cmentarz został wpisany do rejestru zabytków, co jednak nie uchroniło go przed dalszymi zniszczeniami, w dodatku wzmocnionymi przez kwaśne deszcze. W 1982 roku zniszczony mur został zdemontowany, a jego miejsce zajęło metalowe ogrodzenie, które powstało po kilku latach. W końcu, w 1988 roku, teren został uporządkowany.

Dziś na cmentarzu zachowało się ponad trzysta nagrobków, z inskrypcjami w języku hebrajskim i niemieckim. Niestety, obecnie brak jest możliwości oficjalnego zwiedzania cmentarza, bowiem w ogrodzeniu brakuje jakiejkolwiek furtki.