Rafał Wojaczek

---

Życiorys

Rafał Wojaczek urodził się 6 grudnia 1945 roku o godzinie 22.45. Pochodził z rodziny, która była dobrze znana i szanowana w mikołowskim otoczeniu. Dom Wojaczka wyróżniał się w społeczności Mikołowa z dwóch powodów: był to dom typowo inteligencki oraz jego rodzina nie praktykowała w religii. Chrzest Rafała odbył się 16 grudnia w kościele pod wezwaniem św. Wojciecha w Mikołowie. Mimo tego, że był osobą formalnie niewierzącą, wpłynęło to na jego późniejsze życie. Jego ojciec, Edward, pełnił rolę nauczyciela gimnazjalnego, a później dyrektora I Liceum Ogólnokształcącego w Prudniku, podczas gdy matka, Elżbieta, po ukończeniu anglistyki, pracowała w wydawnictwie.

Rafał był osobą o ogromnym potencjale; opanowywanie języków przychodziło mu nadzwyczaj łatwo, a mówił się o nim, że miał pamięć fotograficzną. Jego zamiłowanie do literatury było wybitne; czytał dużo dzieł takich autorów, jak Charles Baudelaire, Arthur Rimbaud, Franz Kafka, Thomas Mann, Fiodor Dostojewski oraz Friedrich Nietzsche. Kształcił się w liceach ogólnokształcących w Mikołowie, Katowicach-Ligocie oraz Kędzierzynie-Koźlu. Po zdaniu matury w maju 1963 roku, jego życie przybrało dramatyczny obrót. Z powodu nieudanej pierwszej próby samobójczej pod koniec 1964 roku, spędził chwilę w szpitalu psychiatrycznym.

Regularne samookaleczenia sprawiły, że ciało Rafała było pokryte bliznami. Po drugiej próbie samobójczej, Wojaczek wspomniał: „Obraz był ładny – kałuża krwi, coraz więcej jej było i ciągły syk ulatniającego się gazu…”. Krótkotrwałe studia na Uniwersytecie Jagiellońskim zakończyły się niepowodzeniem, gdyż nie zdał egzaminu z łaciny. Przeprowadził się do Wrocławia, gdzie na krótko pracował jako dyspozytor MPO, a następnie utrzymywał się finansowo głównie z honorariów oraz wsparcia od ojca.

Interesował się życiem Marka Hłaski, co często inspirowało jego twórczość poetycką. W 1965 roku zadebiutował wierszami w pierwszym numerze czasopisma Poezja, co spotkało się z szerokim uznaniem w literackich kręgach. Natomiast w 1969 roku ukazał się jego pierwszy zbiór wierszy zatytułowany Sezon, który zyskał znakomite opinie krytyków. W 1970 roku na rynku literackim pojawił się jego drugi i ostatni zbiór za życia Wojaczka – Inna bajka.

Życie prywatne

11 stycznia 1966 roku, o godzinie 10.00, odbył się niezwykle istotny moment w życiu Rafała Wojaczka – wziął ślub z Anną Kowalską, którą poznał podczas swojego pobytu w szpitalu psychiatrycznym w maju 1965 roku. Z tego związku urodziła się ich córka Dagmara, która przyszła na świat 15 czerwca 1966 roku.

Rafał był zagorzałym kibicem, jego serce biło dla Górnika Zabrze, co było dla niego ważnym aspektem jego tożsamości oraz sposobu spędzania wolnego czasu.

Legenda

Rafał Wojaczek to postać, która do dziś wzbudza ogromne zainteresowanie i fascynację w kontekście artystycznego świata Wrocławia, zwłaszcza w czasach PRL-u. Uznawany za jednego z najbardziej legendarnych poetów, był on osobą, która bez przeszkód wcielała w życie swoją kontrowersyjną naturę. Chociaż jawił się jako zadeklarowany alkoholik i wielokrotnie poddawany był terapii, znajomi podważają tę narrację. Według nich jego alkoholowe wybryki były często elementem dramatyzacji, mającym na celu przyciągnięcie uwagi otoczenia.

Każdy, kto znał Wojaczka, z pewnością pamięta go jako jednostkę obdarzoną niezwykłą charyzmą. Jego wieloletni przyjaciel oraz biograf Bogusław Kierc, zapamiętał go jako osobę niezwykle elegancką i kulturalną, z którą nigdy nie zdarzyło mu się wypić alkoholu. Takie wspomnienia kontrastują z publicznym wizerunkiem poety, pełnym ekscesów.

Wojaczek znany był z niecodziennych wybryków, które szokowały i jednocześnie fascynowały. Wśród jego najdziwniejszych wyczynów można wymienić „wychodzenie” z lokali przez okna, wieszanie szatniarzy oraz skakanie z okien czwartego piętra. Jego nieprzewidywalność i ekstrawagancja były nie tylko intrygujące, ale i niejednokrotnie zagrażały jego zdrowiu oraz bezpieczeństwu innych.

Poeta miał także wyjątkową fascynację Arthur’em Rimbaudem, co wpływało na jego światopogląd i sposób bycia. Mimo że nie wyznawał żadnej religii, w jego przekonaniach pojawiały się elementy reinkarnacji, a on sam wierzył, że jest następnym wcieleniem swojego francuskiego mistrza. Życie Wojaczka, pełne brawury i prowokacji, sprawiło, że na stałe wpisał się w kanon literackich postaci określanych mianem poetów przeklętych, stając się ikoną swojego pokolenia.

Śmierć

W nocy z 11 maja 1971 roku życie Rafała Wojaczka zakończyło się w tragicznych okolicznościach. Choć powszechnie przyjmuje się, że jego śmierć była wynikiem samobójstwa, niektórzy znajomi poety argumentują, że mogło to być przypadkowe zdarzenie. Fakt ten wprowadza dodatkowy cień wątpliwości, gdyż Wojaczek często podejmował niebezpieczne eksperymenty z narkotykami oraz alkoholem. W chwili swojej śmierci miał jedynie dwadzieścia pięć lat, co czyni tę stratę jeszcze bardziej wstrząsającą.

Poeta spoczął na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu, miejscu, które stało się jego wiecznym domem. Warto zaznaczyć, że w 2000 roku w tej samej mogile złożono ciało jego brata, Andrzeja Wojaczka, znanego aktora, co dodaje dramatyzmu i głębi historii tej rodziny.

Charakterystyka pisarstwa

W twórczości Rafała Wojaczka dostrzega się różnorodność tematów, które zajmują centralne miejsce w jego poezji. Główne motywy literackie, które przewijają się przez jego utwory, to przede wszystkim śmierć, miłość oraz fascynacja kobiecością i cielesnością, które często ukazane są w estetyce turpistycznej. Podmiot liryczny w wierszach Wojaczka podejmuje ważne kwestie egzystencjalne, koncentrując się na bólu oraz poczuciu odrębności, niejednokrotnie borykając się z osobistymi lękami i niepokojami.

Wojaczek stanowczo sprzeciwia się obłudzie świata oraz społeczeństwa, wyrażając swoje uczucia bez owijania w bawełnę. Jego język jest zazwyczaj bardzo naturalistyczny i bezkompromisowy, co sprawia, że jego twórczość niejednokrotnie budzi kontrowersje. Nie stroni od wulgaryzmów, co prowadziło do sytuacji, w której cenzura uniemożliwiała publikację jego dzieł. Mimo tego, jego utwory niosą w sobie głęboki liryzm oraz pragnienie czułości, co tworzy niepowtarzalną kombinację w literackim krajobrazie jego epoki.

Dodatkowo, zauważalnym elementem twórczości Wojaczka jest jego intertekstualność, gdzie wielokrotnie nawiązuje do klasyków polskiego romantyzmu, szczególnie do Adama Mickiewicza oraz Cypriana Kamila Norwida. Takie odniesienia stanowią manierę nietypową jak na jego czasy i przyczyniają się do wyjątkowości jego poezji, czyniąc ją ciekawym studium literackim.

Kino i dokumenty

W 1999 roku zrealizowano film, który zyskał uznanie wśród widzów, stworzony przez Lecha Majewskiego. Tytuł tego dzieła to Wojaczek, a w roli głównej wystąpił utalentowany poeta Krzysztof Siwczyk.

Następnie, w 2018 roku, powstał film dokumentalny pod tytułem Martwy sezon, którego autorką jest Dagmara Drzazga.

Twórczość

Poezja

W twórczości Rafała Wojaczka znajdujemy wiele znaczących utworów, które zasługują na szczególną uwagę. Warto wspomnieć o jego dziele z 1969 roku, które obrazuje jego młodzieńcze inspiracje oraz wrażliwość. Kolejny istotny tytuł to Inna bajka, opublikowany w 1970 roku przez Ossolineum, który ukazuje rozwój jego poetyckiej wrażliwości.

Poezja wydana pośmiertnie

Poeta został doceniony również post mortem, a jego niektóre utwory ukazały się w latach 70-tych. Nie skończona krucjata wydana w 1972 roku oraz Którego nie było, wydana w tym samym roku pod redakcją Bogusława Kierca, są istotnymi elementami jego spuścizny literackiej.

Proza

Wojaczek nie ograniczał się tylko do poezji; jego twórczość obejmowała również prose. Jednym z bardziej znanych jego dzieł jest Sanatorium, które zostało wydane przez Biuro Literackie we Wrocławiu w 2010 roku. Ta proza doskonale odzwierciedla jego unikalny styl i światopogląd.

Utwory rozproszone i listy

W jego dorobku literackim znaleźć można także liczne utwory rozproszone oraz listy. Wśród nich znajdują się znaczące tytuły, takie jak Reszta krwi z 1999 roku, Nie te czasy. Utwory nieznane wydane w 2016 roku oraz Listy miłosne i nie, które ukazały się w 2019 roku. Zbiór korespondencji poety został zebrany i przygotowany do publikacji przez Stanisława Beresia oraz Dagnę Cichoń.

Biografie

Rafał Wojaczek to osoba nie tylko urodzona w 1945 roku, ale także osoba o niezwykle interesującej i złożonej biografii. W literaturze został określony w najróżniejszy sposób, co odzwierciedla jego nieprzeciętny talent oraz kontrowersyjne życie. Oto niektórzy z autorów, którzy opisali jego postać:

• Maciej Michał Szczawiński, Rafał Wojaczek, który był,
• Stanisław Srokowski, Skandalista Wojaczek,
• Stanisław Bereś i Katarzyna Batorowicz-Wołowiec, Wojaczek wielokrotny, Biuro Literackie 2008,
• Bogusław Kierc, Prawdziwe życie bohatera, Biuro Literackie 2020.

Upamiętnienie

Rafał Wojaczek, wybitny polski poeta, został uhonorowany w różnych miejscach, które przybliżają jego życie i twórczość. 7 grudnia 1992 roku w Mikołowie, przy ulicy 1 Maja 8, która obecnie nosi imię Jana Pawła II, została odsłonięta tablica poświęcona jego pamięci. Jej autorem jest znany mikołowski rzeźbiarz Jerzy Kwiatkowski.

Natomiast 10 maja 2006 roku we Wrocławiu nastąpiło odsłonięcie kolejnej tablicy pamiątkowej. Znajduje się ona na ścianie kamienicy przy ul. Rzeźniczej 24, w pobliżu Teatru Współczesnego, gdzie występował brat poety, Andrzej. Miejsce to zostało wybrane przez bliskiego przyjaciela poety, aktora Bogusława Kierca. Tablicę odsłoniła córka poety, Dagmara, w towarzystwie brata Rafała, Piotra.

W dniu 16 stycznia 2016 roku wnuki Rafała Wojaczka, Milena oraz Bartłomiej Janus, odsłoniły tabliczkę z nazwą ronda jego imienia w Kędzierzynie-Koźlu, co stanowi ważny element lokalnej pamięci o poecie.

Imię Rafała Wojaczka zostało również nadane ulicom w Mikołowie oraz na wrocławskich Sołtysowicach, co świadczy o trwałym śladzie, jaki pozostawił po sobie w tych regionach.

W dniu 13 maja 2022 roku na Rynku w Mikołowie odsłonięto ławkę-rzeźbę przedstawiającą siedzącego Rafała Wojaczka, której autorem jest Maciej Paździor. To nowoczesne upamiętnienie poety w przestrzeni publicznej spotkało się z uznaniem mieszkańców.

Także twórczość Wojaczka żyje dalej – jego wiersz „Chodzę i pytam” został zaśpiewany przez zespół Elektryczne Gitary na ich płycie „A ty co”. Ta muzyczna interpretacja jego słów dociera do nowych pokoleń, przyczyniając się do utrzymania jego pamięci w kulturze.

---

Oceń: Rafał Wojaczek

---